De Goslar: Het Duitse Oorlogswrak dat nog steeds rust in de Surinamerivier

Het Vergeten Wrak van de Goslar: Oorlog, Overgave en Overblijfsel in de Surinamerivier
Aan de oever van de Surinamerivier, vlakbij de haven van Paramaribo, ligt een geheimzinnig, roestig silhouet dat elke nieuwsgierige bezoeker opvalt. Het lijkt een spookschip, verlaten door tijd en geschiedenis. Maar dit wrak is geen anoniem stuk metaal — het is de Goslar, een Duits vrachtschip dat in de Tweede Wereldoorlog moedwillig tot zinken werd gebracht om uit handen van de geallieerden te blijven. Sindsdien rust het daar, als een stille getuige van een vergeten hoofdstuk in Surinames oorlogsgeschiedenis.

In deze blog duiken we diep in het verhaal van de Goslar. We onderzoeken haar bouw en bestemming, haar dramatische ondergang in 1940, en de lange schaduw die ze werpt over Paramaribo. Waarom ligt dit schip er nog steeds? Wat betekent het voor de Surinamers, en waarom wordt er zo weinig over gesproken?

Een schip met Duitse roots
De SS Goslar werd gebouwd in 1929 in de Duitse havenstad Hamburg, bij de gerenommeerde scheepswerf Blohm & Voss. Het schip werd genoemd naar de Duitse stad Goslar in Nedersaksen, een oude stad met een rijke mijnbouwgeschiedenis. De Goslar was een vrachtschip van ongeveer 5.000 ton, ontworpen om te varen onder de vlag van de Norddeutscher Lloyd, een van de grootste Duitse rederijen in die tijd.

Het schip had een stalen romp en werd aangedreven door een stoommachine, zoals veel vrachtschepen in het interbellum. De Goslar was bedoeld voor langeafstandshandel, en voer regelmatig tussen Europa, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Ze vervoerde onder andere industriële goederen, voedsel, koloniale waren, en incidenteel passagiers.

De geopolitieke context: Nederland, Duitsland en Suriname
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 was Nederland nog neutraal. Maar die neutraliteit was broos. De dreiging vanuit nazi-Duitsland hing al jaren in de lucht. De Nederlandse koloniën, waaronder Suriname, waren van strategisch belang — vooral vanwege de bauxietmijnen in het binnenland, die aluminium leverden voor de Amerikaanse en Britse vliegtuigindustrie.

Duitse schepen die zich op dat moment in overzeese wateren bevonden, kwamen in de problemen. Ze konden niet terug naar Duitse havens zonder te worden opgepikt door Britse of Franse oorlogsschepen. Veel van deze schepen zochten daarom tijdelijk onderdak in neutrale havens. Zo ook de Goslar, die in 1939 afmeerde in de haven van Paramaribo.

De spanning stijgt: van neutraliteit naar oorlog
Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. In Suriname betekende dit een onmiddellijke omslag: de kolonie schaarde zich aan de zijde van de geallieerden. Duitse burgers in Suriname — inclusief de bemanning van de Goslar — werden als potentiële vijanden gezien.

De Nederlandse koloniale autoriteiten namen snel maatregelen. De Surinaamse gouverneur, Johannes Kielstra, gaf het bevel om alle Duitse burgers te interneren. De bemanning van de Goslar werd daarom ook gearresteerd en naar interneringskampen gebracht, waar zij de rest van de oorlog verbleven.

Maar voordat de autoriteiten de controle over het schip konden overnemen, gebeurde er iets onverwachts.

Het zinken van de Goslar: sabotage of strategie?
In de vroege ochtend van 10 mei 1940, nog voordat Nederlandse marinemensen het schip konden betreden, werd de Goslar opzettelijk tot zinken gebracht in de Surinamerivier. Vermoedelijk had de bemanning sabotage-instructies ontvangen van de Duitse marine, zoals bij veel andere Duitse koopvaardijschepen wereldwijd het geval was.

De exacte toedracht blijft tot op de dag van vandaag wat mistig. Het lijkt erop dat een deel van de bemanning aan boord is gebleven en explosieven of sluizen heeft gebruikt om het schip in het midden van de rivier te laten zinken. Het doel was duidelijk: voorkom dat het schip in vijandelijke handen valt.

De sabotage was effectief. Het lukte de Nederlandse autoriteiten niet om het schip op tijd veilig te stellen. De Goslar zonk gedeeltelijk: het wrak bleef deels boven water uitsteken, als een stalen eiland in de rivier. Tot vandaag is het nooit verwijderd.

Wat gebeurde er met de bemanning?
De Duitse bemanningsleden die zich in Suriname bevonden, werden geïnterneerd in kampen, onder andere in de buurt van Copieweg bij Lelydorp. Daar verbleven ze onder bewaking, samen met andere vijandelijke onderdanen (waaronder enkele Duitse burgers uit Paramaribo).

De meeste geïnterneerden werden pas na de oorlog gerepatrieerd. Hun verhalen zijn grotendeels onbekend gebleven. In tegenstelling tot andere Duitse koloniale migraties (zoals in Brazilië of Argentinië) heeft Suriname nooit een grote Duitse gemeenschap gehad. De oorlogsjaren zijn een kort, maar intens hoofdstuk in de betrekkingen tussen Suriname en Duitsland.

Het wrak blijft liggen: waarom?
Een van de meest fascinerende aspecten van de Goslar is niet haar ondergang, maar haar blijvende aanwezigheid. Waarom is dit wrak nooit geborgen?

Mogelijke redenen:

1. Kosten en techniek: Het bergen van een stalen schip van duizenden tonnen is een complexe en kostbare onderneming. Zeker in de jaren ‘40 en ‘50 was er in Suriname noch in Nederland veel animo om geld te steken in het verwijderen van een wrak dat niet direct hinderlijk was.
2. Veiligheid en risico: Na verloop van tijd is het wrak gaan verzakken en vast komen te zitten in de modderige rivierbodem. Elke bergingspoging zou nu extra risico’s met zich meebrengen, inclusief mogelijke olielekkage of instortingsgevaar.
3. Erfenis en onduidelijk eigendom: Omdat het schip Duits eigendom was, maar tot zinken werd gebracht in een Nederlandse kolonie, is de juridische status van het wrak complex. Wie is verantwoordelijk voor een schip dat al decennia roest in internationale wateren?
4. Symboolfunctie: Sommigen zien het wrak als een historisch monument — een tastbare herinnering aan de oorlog, de Duitse aanwezigheid en de wereldgeschiedenis die ook Suriname heeft geraakt.

De Goslar vandaag: roestend erfgoed
Wie vandaag over de Jules Wijdenboschbrug rijdt of een boottocht maakt over de Surinamerivier, ziet het silhouet van de Goslar nog steeds. Het is een indrukwekkend, maar ook spookachtig gezicht. Delen van het dek zijn ingestort. De romp is doorboord met gaten, en planten hebben bezit genomen van de staalplaten.

Toch blijft het wrak tot de verbeelding spreken. Er zijn toeristen die het wrak willen zien. Er zijn kunstenaars die er inspiratie in vinden. En er zijn historici die pleiten voor meer erkenning van de Goslar als industrieel erfgoed of zelfs als mogelijk museumproject.

Controverses en toekomstplannen
Regelmatig laait de discussie op over wat er met het wrak moet gebeuren. Sommigen willen het eindelijk weghalen, anderen pleiten juist voor behoud. Enkele argumenten:

Voor behoud:

• Het wrak is uniek in het Caribisch gebied.
• Het vertelt een vergeten verhaal van Suriname tijdens WOII.
• Het kan dienen als educatief centrum of toeristische trekpleister.

Voor verwijdering:

• Het is een roestend gevaar dat mogelijk ecologische schade veroorzaakt.
• Het belemmert scheepvaartontwikkeling bij de haven van Paramaribo.
• Het vormt een esthetisch probleem in het rivierlandschap.

Er zijn in het verleden initiatieven geweest om het wrak te registreren als erfgoed of om er een project van te maken in samenwerking met Duitsland. Tot nu toe zijn deze plannen echter nooit gerealiseerd.

De Goslar in de Surinaamse herinnering
In Suriname zelf is de Goslar bij veel mensen bekend, maar niet noodzakelijk als een belangrijk symbool. Voor ouderen is het wrak vaak een herinnering aan de oorlogsjaren; voor jongeren eerder een vreemd object in de rivier. In schoolboeken wordt het nauwelijks besproken, en officiële herdenkingen zijn zeldzaam.

Toch heeft het schip een bijna mythische status. Er doen verhalen de ronde over schatten aan boord, spookverschijningen op het dek, en geheime missies. Zoals vaker bij historische wrakken vermengt realiteit zich met fantasie.

Conclusie: een roestend venster op het verleden
De Goslar is meer dan een stuk ijzer in het water. Het is een venster op een verleden waarin Suriname — hoewel ver van Europa — nauw betrokken raakte bij een wereldconflict. Het schip vertelt een verhaal van diplomatie, sabotage, kolonialisme en herinnering.

Misschien is de belangrijkste vraag niet óf de Goslar geborgen moet worden, maar wat we ermee willen doen als samenleving. Kunnen we dit wrak gebruiken om onderwijs, herdenking en bewustwording te stimuleren? Of blijft het daar liggen, langzaam wegrottend, als symbool van hoe we soms liever wegkijken van ons koloniale en oorlogserfgoed?

Zolang het wrak blijft liggen, zal het blijven vragen om aandacht. En misschien is dat juist wel de kracht van de Goslar: een herinnering die niet weg te halen is.

Bronnen:

• Surinaams Museumarchief – Paramaribo
• Nationaal Archief Nederland: Koloniale correspondentie WOII
• “Maritieme Geschiedenis van Suriname” – L. Ferrier
• Ooggetuigenverslagen (oral history) via Suriname Oral History Project
• Nederlandse en Duitse krantenarchieven, 1939–1945